Sonsuzluk – 1
Ocak 30, 2025

İlk yazımızda yaptığımız alıntılarla sonsuzluğa dair genel bir bakış açısı oluşturmaya çalıştık. Sonsuzluk ve sınırı belirsizlik kavramları arasındaki farkı daha da belirginleştirme adına Guenon’un bahsi geçen kitabından alıntılar yapmaya devam edeceğiz ve aynı zamanda ara ara ilk yazıdan da referanslar vereceğiz.

Sonsuzluk ve sınırı belirsizlik arasındaki farklılığın daha kolay anlaşılabilmesi için sayı doğrusunu inceleyeceğiz. Sayı doğrusu her sayıdan sonra o sayıya 1 eklenerek daimi bir başka sayı elde edilebileceği için sayılar dizisi üzerinde belirlenmiş bir noktada durmak asla mümkün değildir. Dolayısıyla bu sınırı belirsiz dizinin sınırlanması, belli iki sayı arasında kalan sayılar kümesine uygulayabildiğimiz sınırlama durumundan farklı olmak zorundadır. Bu sıralama, belli sayıların kendileri has özelliklerinden değil, bütün genelliği içinde sayının tabiatından, esasen bu tabiatı oluşturan belirlenimden, yani sayıyı başka bir şey değil de sayıyı sayı yapan şeyden kaynaklanır. Bu dizi bize içerdiği tüm sınırı belirsizlikle birlikte, kendisinin oluşum yasası sayesinde verilmiştir. Onun sınırı belirsizliği, bir sayı verildiğinde, o sayıya bir eklenerek bir sonraki sayının oluşması yasasından doğmaktadır. Dolayısıyla sayılar dizisi, birin kendisine art arda sınırı belirsiz bir biçimde tekrarlanarak eklenmesi ile oluşur ki bu, temelde sadece herhangi bir aritmetik toplam sürecinin sınırı belirsiz bir biçimde uzaması demektir. İşte burada sınırı belirsizin sonradan başlayarak nasıl oluştuğu açıkça görülüyor.

Biz bu sınırı belirsizliğin sınırını tespit edemesek dahi, bu sınırsız olduğu anlamına gelmez. Sonsuzluk ile sınırı belirsizce artma arasındaki ayrıma biraz daha vurgu yapacak olursak sayı doğrusunu daha da yakından incelememiz gerekir. Eğitim hayatımız boyunca sayı doğrusu üzerinden öğrendiklerimizi burada tekrar ele alacağız.

Soru: 0 ile 1 arasında kaç sayı vardır?

Cevap: Sonsuz

Soru: Sayı doğrusu nereye gider?

Cevap: Sonsuza

 

Bu iki örnekteki mantık hatasını ilk yazımızdaki bilgilerle fark etmemiz mümkündür. Buradaki mantık hatası nedir diye soracak olursak; eğer iki tane sonsuz varsa bunlardan biri diğerini dışlamak yahut kapsamak durumundadır. Diğer türlü iki tane sonsuz olmaz. Biri diğerini sınırlayacağından dolayı iki tanesi sonsuz olamaz. Bu sonsuz tanımı yanlış anlaşıldığından sayı doğrusu ve sayılar arasında(0 ve 1 arasındaki sayılar) iki tane sonsuz kabul ediliyor ve buna ek olarak biri diğerinden büyük iki tane sonsuz varmış gibi bir sonuç çıkıyor. Buradaki tutarsızlığı nasıl çözebileceğimize dair Guenon sonsuzluk ve sınırı belirsizlik değişikliğini öneriyor. Burada daha farklı bir durum mevcut ve bizim kavramları değiştirmemiz gerekiyor ki bu işlemler bir mantık silsilesi içerisine oturabilsin. Burada yapacağımız kavramsal değişikliklerden ilki,  0 ile 1 arasında kaç sayı olduğudur. Bilindiği üzere 0 ile 1 arasında 1/2 ,1/3 ,1/4 ….. gibi durmaksızın arttırabileceğimiz kadar sayı adedi ile karşılaşıyoruz. Bunun sebebinin sayı dizisinin oluşum yasası olduğunu belirtmiştik. Öte yandan 0 ve 1 arasında, dediğimizde biz bu diziye iki tane sınır koymuş oluyoruz. Yani başı ve sonu belli olan sınırlarımız var. 0 ve 1 bu sınırları oluşturuyor. Bunun yanında sınırı belirsizce artan bu sayılar, bu iki sınır (0 ve 1 arasında) arasında oluşuyor. Bu sebeple 0 ile 1 arasında kaç sayı var denilecek olursa cevabımız ancak ”sayılamayacak kadar çok sayı var” olacaktır. Sonsuz tane sayı değil. Sayı doğrusuna ise sınırı belirsizce artan dediğimizden, ancak bu iki kavram birbiriyle çelişmez hale gelecektir. Söylemek istediğimiz şudur:  “Sınırı belirsizce artan dizi belirli bir aralıkta (0 ve 1 arasında) sayılamayacak kadar çok sayı içermektedir”. Peki sonsuz nerededir bu durumda? Sonsuz sayı doğrusunu dışındadır. Zira yürüyerek yahut bir artırarak sonsuza ulaşamayız. Sonsuz bu şekilde ulaşılabilen bir kavram değildir. Sonsuza bir sınır çizilemez. Eğer ki bir sınır çizilirse o sonsuz olmaz. Sonsuzun bir tanımı da yoktur. Sonsuzluğu tanımlarken oksimoron ifadelere başvurmak zorundayız. Nasıl diyecek olursanız; sonsuz sayı dizisinin dışındadır diyerek aslında ona bir sınır çektik lakin bu sınır çekme ile sonsuzluğa karşı yanlış bir şey söylemiş olduk. Yazımızı bitirirken bu konu ile ilgili olarak bir ayeti vereceğiz.

 

“Allah’ın nimetlerini saymaya kalkışsanız imkan yok sayamazsınız; şüphe yok ki Allah çok gafurdur, çok rahimdir.”

Nahl suresi-18

 

Ayette 0 ile 1 arasındaki sayılamayacak kadar çok sayı önermesine güzel bir örnektir. Burada da biz her nimete ek olarak bir nimet daha söylersek bu aritmetik artış ile nimetleri sayarak bitiremeyiz. Burada halk arasında Allah’ın nimetleri sonsuzdur söyleminden kasıt her ne kadar sayılamayacak kadar çok olsa da sonsuz demek aslında bir nevi hatadır. Bu kavram kargaşalarını giderme işlerini sonraki yazılara havale ediyoruz.

4 Comments

  1. Berk dedi ki:

    Sonsuzluk ile ilgili çalışmanıza yardımcı olacak (büyük ihtimalle zaten bildiğiniz) bir kitabı hatırlatmak istiyorum: https://www.kitapyurdu.com/kitap/mutlak-gercek-ve-sonsuz-imkan-antik-bilgelik-ve-modern-bilim-baglaminda/602300.html&filter_name=ali+sebetci

    Ali Sebetci, hem Guenon’un ilgili kitabının hem de Schuon’un Mantık ve Aşkınlık kitabının mütercimidir.

    Yazınızın devamını bekliyoruz.

    Muhabbetle…

    • Ömer Tahir Karahanlı dedi ki:

      Berk bey;
      Kendisinin internet üzerinden bir kaç makalesini okuma fırsatım olmuştu. Kitaptan haberim vardı lakin sipariş vermemiştim. Schuon kitaplarını henüz tam bitirmediğimden dolayı. Kitap yakın bir zamanda elime geçecek. Devam yazıları da yakın bir zamanda yayınlanır inşallah. Sevgilerle…

  2. Ömer Tahir Karahanlı dedi ki:

    Musa Bey
    Sonsuzluk ve sınırı belirsizce artan kavramları ile Allah ilişkisine kısmen değinmeye çalıştık lakin tam bağlantıları açmadık. Bu bağlantıları sonraki yazılarımızda ele alacağız inşallah. Yaptığınız iki alıntıda da sonsuz söyleminden kasıt sınırı belirsizce artan demektir. Sınırı belirsizce artan aslında sonu gelmeyen demekse de sonsuz değildir çünkü bir başlangıcı olması sebebiyle bir sınırı var demektir ki bu da onu sonsuz olmaktan alıkoyar. Sonsuzu ve sınırı belirsizce artanı ( devamlı yeni bir eklemlenme, yeni bir artış demek) birbirinden ayırmaya ve aralarındaki farkı anlatmaya çabalayacağız inşallah.

  3. Musa Deliorman dedi ki:

    İki yazınızı da tekrar tekrar okudum. Anlaması kendi açımdan zor kavramlardı. Çok faydalı oldu. Sonra Allah’ın isimlerinin sonsuzlugu ile ilgili konuyu merak ettim karşıma şu satırlar çıktı

    “Allah’ın isimleri sonsuzdur, ancak bize bildirilenler sınırlıdır. Esmaü’l-Hüsna, Allah’ın sıfatlarını anlamamız için bir rahmettir.” İmam Gazali
    “Allah’ın isimleri sadece 99 ile sınırlı değildir. O’nun sonsuz tecellileri olduğu gibi, isimleri de sonsuzdur.” İbn Arabi

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir