SİHİR – 2

“Magia’yı iyi, Goeteia’yı kötü büyü olarak görebiliriz. Her ikisi de bu hikayede(Yüzüklerin Efendisi) ancak kullanılma sebebi veya amacı üzerinden, kötü veya iyi olarak görülebilir. Her iki tarafta her ikisini kullanıyor ancak başka amaçlar ve sebeplerle. En üst derecede kötü olan amaç (bu hikaye için özellikle bu konu ile ilgili olduğundan dolayı) diğer “özgür” iradeler üzerinde hakimiyet kurmadır. Düşmanın tertipleri/icraatlarının hepsi hiçbir şekilde sadece goetic aldatmacalardan ibaret değildir. Fiziksel dünya üzerinde etkiye sahip büyüler(magia) de düşmanca kullanılır. Ancak kullandıkları magia kişileri ve eşyayı icbar etmek/bir şey yapmaya zorunlu kılmak üzeredir; kullandıkları goeteia ise korkutmak ve hükmü altına almak içindir. Elflerin ve Gandalf’ın kullandığı(ölçülü bir şekilde) magia ise bir ihsan/iyilik olarak gerçek(aldatma içermeyen) sonuçlar elde etmek içindir(ıslak bir çırpı yumağının tutuşturulması gibi). Goetic etkileri, bütünüyle artistik(güzelliğe dayalı) ve aldatma yönelmemiştir. Bu etkileri; Elfleri hiçbir zaman yanıltmaz/aldanmaya sevk etmez, ancak bilgisi/irfanı olmayan insanları şaşkınlık içinde bırakabilir/aldatabilir.”

Tolkien’in 155. mektubu

Bir önceki yazımızda verdiğimiz mektupla tekrardan giriş yapma sebebimiz Tolkien’in bu hikmet dolu sözlerini tekrardan hatırlamak ve bazı kavramlara tekrar değineceğimizden dolayıdır. Bu mektupta bahsi geçen sihrin, her iki tarafında kullandığı bir şey olsa da amaç bakımından farklı oluşudur. Bu noktada bir yorum daha da eklemeliyiz. Yapılan işlemlerde farklıdır zira bir taraf güzellik/hak adına yaparken Düşman bunu “güç” için yapmaktadır. Bu mektupta verdiğimiz Tolkien’in açıklamalarıyla “helal sihir” tabiri arasında paralellik olduğunu düşünmekteyiz.

“Bazı alimler helal sihir yapılabileceğini söylemiştir. Bu yanlış anlaşılmaya da sebep olup, her durumda sihir yapılabilir gibi anlaşılmıştır. Bu ibare ve anlayış yanlıştır.

Bir kişiye sihir yapıldığında bu sihrin tesirini yok etmek için ancak helal ölçülerden karşılık verilerek sihir yapılır ki, aslında bu yapılana sihir demek de mecazdır. Yapılan şey, bireye yapılan sihrin antisi, yani zıddıdır. Aslında bu zıt yapılan işlem, adına helal eklense de sihir değildir. Batıl ve kötü olan, yapılmış sihir, hak işlemle tesirini kaybetmiştir yani Hak gelmiş batıl zail olmuştur. Burada gelen “hak”ka sihir denmez. Burada batılı, sihri yok eden hak, helal işlem ve metotlardır. Yoksa kötü sihri yok etmek için aynı batıl ve kötü metotların kullanılması da kötü sihirdir.Haramdır.

Bir başka konu ise sihir olmayan bir bireye helal denen sihrin yapılmak istenmesidir. Bu da caiz değildir. Çünkü bu işlem onu herhangi bir şekilde etkilemek olur ki bu da yanlıştır. Tolkien’in mektubunda geçen cümlelerle ifade edersek; diğer “özgür iradeler” üstünde hakimiyet kurmaya girer bu işlem de. Metot helal olsa da amaç özgür irade üstünde hakimiyet kurmak olacağından, yöntem de amaç üzerinden yanlıştır. Bu sebeple helal diye ne topluma ne de bireye sihir yapılmaz.

Bununla birlikte “beyanda sihir vardır” hadis-i şerifinde de beyanda sihrin olduğu vurgulanmıştır ve bu metotların Allah yolunda kullanılabileceğinin işareti verilmiştir. Örnek olarak birini kötü bir işten men etmek için konuşan kişi Allah rızası için konuşup, o işten o kişiyi vazgeçirmek için güzel sözler söylüyor. Maksadı Allah rızası ise yumuşaklıkla hitap et ayetine uyduğundan bir sıkıntı yoktur. Yok “güç” için şan/şöhret için yapıyorsa sarf ettiği sözler sihirdir.

Sihirle ilgili verdiğimiz açıklama ile Tolkien’in mektubunun da temelini oluşturan done şudur, özgür iradeyi etkilememek/manipüle etmemek.

Bu noktadan sonra Tolkien’in mektubunda değindiği bir diğer konuya geçelim. Magia ve goeteia. Fiziksel dünya üzerinde büyüler(magia) kişileri ve eşyayı icbar etmek/birşey yapmaya zorunlu kılmak üzerinedir. Goeteia ise korkutmak, hükmü altına almak içindir.

Bizde bu iki ayrım için yüce kitabımız Kur-an’ı Kerim’de geçen sihir ile ilgili ayetlere bakacağız. İlk bakacağımız örnek ise magia ile ilgili ayetler olacak.

“(Sihirbazlar)Ey Musa! Ya önce sen at, ya da önce atanlar bizler olalım” dediler. Musa “siz atın” dedi. Bunun üzerine onlar atınca insanların gözlerini büyülediler ve onlara korku saldılar. Büyük bir sihir yaptılar.”

Araf Suresi 115-116

Taha Suresi 66. ayette “onların ipleri ve asaları kendisine gerçekten koşuyormuş gibi göründü” deniliyor. Araf 116. ayette ise “büyük bir sihir yaptılar” deniliyor. Burada Tolkien’in mektubunda geçen magia tanımını tekrar hatırlamakta fayda var, “fiziksel dünya üzerinde etkiye sahip büyüler(magia) Düşmanca kullanılır.” Ancak magia kişileri ve eşyayı bir şey yapmaya zorunlu kılmak üzerinedir. Magia üzerine yapılan bu açıklama ile Firavun’un sihirbazlarının yaptığı şey tam olarak magia’dır ki majisyen de denebilir kendilerine.

Şimdi ise mektupta geçen her iki tarafta her ikisini kullanıyor cümlesine gelirsek;

“Bunun üzerine Musa, asasını attı, bir de ne görsünler, asa açıkça kocaman bir yılan olmuş.”

Şuara Suresi -32

“Musa da asasını attı. Bir de baktılar ki asa onların düzdükleri sihir takımlarını yutuyor.”

Şuara Suresi – 45

Musa(as)’ın asası, sihirbazların iplerini ve asalarını yutmuştur. Bunun üzerine sihirbazlar secdeye kapanmışlardır. Dışarıdan bakan birisi için aslında iki tarafın işlemi de aynı gözükmektedir. Görünüş itibari ile aralarında fark yok gibi duruyor. Burada mektuptan başka bir bölümü alıntılamak istiyoruz.

“Elflerin ve Gandalf’ın kullandığı(ölçülü bir şekilde) magia ise bir ihsan/iyilik olarak gerçek(aldatma içermeyen) sonuçlar elde etmek içindir(ıslak bir çırpı yumağının tutuşturulması gibi). Goetic etkileri, bütünüyle artistik(güzelliğe dayalı) ve aldatma yönelmemiştir. Bu etkileri; Elfleri hiçbir zaman yanıltmaz/aldanmaya sevk etmez, ancak bilgisi/irfanı olmayan insanları şaşkınlık içinde bırakabilir/aldatabilir.”

Alıntıladğımız kısımda “bilgisi/irfanı olmayan insanları şaşkınlık içerisinde bırakabilir/aldatabilir” ifadesi geçmekte. Ayette bilgisi/irfanı olan insanları(ayetteki büyücüler) şaşkınlık içinde bırakmamış aldatmamıştır ve onlar secdeye kapanmışlardır. Bilgisi irfanı olmayan halkın tamamının iman ettiğine dair bir ibare yoktur ki bu asanın yılan oluşu onları şaşkınlık içerisinde brıakmış olabilir veyahut Musa(as)’ı da haşa büyücü sanmış olabilirler.

Bu karşılaşmada şu soru sorulacaktır. Musa(as)’ın yaptığı nedir?/yaptığına ne isim verilir?

İlk yazımızda Tolkien’in Elf hüneri üzerine olan açıklamasında;

“Büyü, birincil dünyada bir farklılık yapar veya yaptığı izlenimi uyandırır. Sanat değil ancak bir tekniktir. Arzusu/şehveti bu dünyada “güç” elde etmek ve diğer eşya ve iradeler üzerinde hüküm sürmektir.”

Büyücülerin yaptığı büyünün kaynağının temeli “güç” elde etmektir. Musa(as)’ın yaptığı ise sihrin ve “gücün” tam zıddıdır ve bu yaptığına “mucize” denir. Mucize “aciz bırakan” demektir. Büyücülerin/Firavun’un güç isteğinin tam zıddı bir işlemdir “mucize”.

Tolkien’de büyü ile elf hünerini ayırt ederken bu iki kavramı birbirinden ayırma adına elf hüneri için enchantment kelimesini önermiştir. Musa(as)’ın mucizesi ile sihirbazların sihri arasındaki fark gibi Tolkien’de Elf hüneri ile Düşman sihrini birbirinden ayırmak istemiştir. Musa(as) kıssasında mucize/aciz bırakan-sihir kelimeleri karşı karşıya gelmiştir. Efsane-i Tolkien’de ise enchantment-sihir kelimleri karşı karşıya gelmiştir.

Magia üzerinden ayetleri incelediğimiz yazımıza burada son veriyoruz. Bir sonraki yazımızda goeteia ile ilgili ayetleri incelemeye çalışacağız.

İllüstrasyon © Matkraken