Axis Mundi-4

Axis Mundi yazı dizimizde bahsettiğimiz Yggdrasil, İskandinav mitolojisinde geçen üç alemi birbirine bağlayan bir ağaçtır. Bu inançta Odin baş karakter olarak karşımıza çıkmaktadır. Odin için farklı iddiaalar ortaya atılmış ve bu iddialar çeşitlilik göstermektedir.

Bu iddialardan birisi de Odin’in Türk olduğu iddiasıdır ki bu pek yabana atılacak cinsten bir iddia değildir. Bu iddianın sahibi İsveç tarih profesörü Sven Lagerbring’tir. Lagerbring’e göre İsveç masallarında Odin’in Tyrkland’dan geldiğinin anlatıldığını söylüyor. Odin’in İsveç’e yolculuğu da anlatılıyor. Bunun yanında Odin’in adaletinden ve bilgeliğinden söz edilir. Vikinglerin Thor ve Odin isimli iki baş tanrıları! vardır.

Türklük iddiaları çerçevesinde bu kelimelerin incelemesi de Türkçe üzerinden yapılmaktadır ve makul bir tutumdur bu. Thor kelimesinin kökeni Tur kökünden gelir ve yüce kudretli manalarının yanında Tur kelimesi demirci manasına gelir ki bu manada tarkan kelimesi demirci ve yalnız savaşçı demektir. Bu etimolojik bağlantılarla birlikte Thor’da bir demircidir ve akla yatkın bir etimolojik incelemedir. Odin kelimesi ise iki parçaya ayırarak incelenmekte; OD(T)-İN şeklinde bir ayrımdan sonra. Odin isminin anlamı için “inen ateş, göksel ateş” manasında açıklanır. Bu açıklama ve Odin’nin bir “göksel demirci” olması hasebiyle makul durmakta. Bu manada demir için inen ateş tabirini kullanan ve yine Türk olduğu iddia edilen Sümerler’de demir için an.bar kelimesini kullanmakta. Odin kelimesini türkçe içinde açıklama sebebiyle Sümerlerden de bir örnek verdik. Tüm bunların yanında Odin kelimesinin başka etimolojik anlamları olduğuna dair iddialar da mevcut. Bunlardan üç tanesini sıralarsak öfke, manik ilham ve furor poeticus(öfkeli şair gibi çevirilebilir.). Bu anlamlar başta söylediğimiz manayı iptal etmez. Neden iptal etmez? Çünkü bir olayı yahut kişiyi tanımlarken herkes kendi bakış açısından tanımlar ve isimlendirir. Bu konuda örnek verecek olursak dünya kelimesinin farklı dillerde farklı etimolojik manaya geldiğini biliyoruz. Örneğin Arapça’da dünya düşük, aşağı manasına gelirken, Macarca da (föld kelimesi)ise savaş alanı manasına gelir. Bu iki anlamda dünyayı kast ederken kullanılan kelimelerdir lakin farklı bakış açılarından tanımlamalardır. Bu örnekteki gibi Odin kelimesinin farklı etimolojik kökenlerinin olması makul karşılanabilir. Kanaatimizce burada Türkçe olan etimolojik mana daha ön planda tutulmalıdır zira Odin Türk ise bu etimoloji şahsına ait bir tanımlama içerebilir. Odin kelimesinin incelemesine yazımızın sonunda tekrardan değineceğiz. Şimdilik yazımıza Sven Lagerbring’in iddialarıyla devam edeceğiz.

Lagerbring Odin ve oğullarının Kuzey Avrupa’ya Türkçeyi getirdiğini kaydediyor. Runik yazı adı verilen oyma yazılarda Norveç’ten Orta Asya içlerine kadar görülüyor. Norveç ve İsveç’te runik harflerle yazılmış fakat o dillerde okunamayan yazılar var.

Norveçte bulunan runik yazıt

Lagerbring Türkçe ve İsveççe arasında gramer ve sözcük benzerliğini de ortaya koymuş ve birçok ortak kelimenin varlığından bahsetmiştir. (Bunlardan bir tanesi kaz-gas kelimesidir. Bu listeyi buraya almıyoruz. Listedeki diğer kelimeler internet ortamında mevcut.). Dildeki bu ortaklığın yanında herkesin bildiği Odin resmindeki objelerde Türk kültürünü çağrıştırmaktadır.

Yazımızda dil üzerinden yapılan iddiaya katılsak da bu işin inanç kısmı da önemlidir. Bir yerden bir yere giderken dil götürüldüğü gibi kültür ve inançta götürülmektedir. Örneğin bugün ülkemizin kuzey ve güneyindeki denizleri adlandırırken Karadeniz ve Akdeniz diye adlandırmaktayız. Bunun sebebi ise Türk kültüründe Kuzey “kara” rengi ile güney ise “ak” rengi ile anılmasıdır. Bu açıdan Odin madem Türk diyarından geldi ise inanç olarak Kuzey Avrupa’ya kültürel anlamda birşeyler getirmiş midir?

Odin denilince akla ilk gelenlerden birisi de Yggdrasil’dir. Türk evren tasavvurundaki gibi Yggdrasil’de göğü, yeri ve yer altını birbirine bağlayan bir ağaçtır. Üçlü evren tasavvuruna burada da rastlamaktayız. Önceki yazılarımızda Axis Mundi ile özdeşleşen sırıkların üzerine kartal ve at motiflerinin kondurulduğundan bahsetmiştik ki Yggdrasil tasvirlerinde tepede kartal simgesi bulunmaktadır. Bunun yanında ise Yggdrasil’in kelime anlamı ise Odin’in atı demektir. Bu konudaki İngilizce etimolojik açıklama şu şekildedir.(Kötü bir çeviri yapacağımızdan İngilizcesini de verme gereği duyduk.)

“This tree may have been Yggdrasil. Gallows can be called “the horse of the hanged” and therefore. Odin’s gallows may have developed into the expression” Odin’s horse”, which then became the name of the tree.”

“Bu ağaç, Yggdrasil olabilirdi. Darağacı “asılan/asılmış at” olarak adlandırılabilir.Bu sebeple Odin’nin darağacı Odin’in atı ifadesine dönüşmüş ve son da ağacın ismi haline gelmiş olabilir.”

Bir başka söylemde Odin’in bu ağaca atını bağlaması söylemidir. Ağaca kendini veya atını asma/bağlama daha sonra bu coğrafyanın insanları arasında da görülmüştür.

Hayat ağacı kavramının Orta Asya Türklerinde görüldüğünü söylemiştik önceki yazılarımızda ve bu ağaçların direklerle sembolize edilmişti. Bu direklere kimi yerde 7 kimi yerde 9 yatay tahta çakılarak simgesel bir yolculuk olduğunu, Yerden Göğe bir yolculuğun sembolü olduğunu belirtmiştik. Yggdrasil ve İskandinav mitolojisinde de benzeri bir durum vardır ve toplam 9 diyarı birbirine bağlar Yggdrasil. Bir başka konu ise Axis Mundi direğinde at simgesidir ki Yggdrasil ve at bağlantısına yukarıda değinmiştik. Odin’in Türk kültür ve inancını da taşımış olduğundan bahsettik. Peki Axis Mundi ve at simgesi Türk kültüründe nasıldır?

Kutup yıldızı, halk arasında “Demir Kazık” “Altın Kazık” “Demir Direk” ya da “Göğün Direği” olarak bilinir. Türk mitolojisine göre, eğer bu kazık yerinden çıkacak olursa tüm yıldızlar hatta tüm evren dağılır. Yakut Türkleri onu, atların bağlandığı, kutlu bir “at kazığı” olarak tasavvur etmişlerdir. Kutup Yıldızı’nın yerdeki izdüşümü gök direkleridir.

Dokuz dallı hayat ağacı

Altay Türklerinde herhangi bir kayın, kutsanarak “dünya ağacı” olur, bu ağaca tırmanan şaman, gerçekte, Tanrı’ya ulaşır. Özellikle beyaz kayın ağaçları ilahi ve kutsal kabul edilir. Tanrıya kurban kesilir. Kurban edilen hayvanın ruhu şamanın bu kozmik yolculuğu sayesinde Tanrı’ya ulaştırılır. Adak olarak kesilen hayvanın derisi ve kafası bu ağacın dallarına asılır.

Sergen, sırık, gök direği ve at çakı adı verilen, gök katlarını ve kozmosu ifade edilen ağaçtan yapılmış direkler

Türk inancında hayat ağacı ve Yggdrasil’in benzerlikleri detaylarda da kendini göstermektedir. Özellikle at ve ağaç ilişkisi bu konunun detayları sayılır. Yggdrasil ve Türk kültürü için şunu söyleyebiliriz. Genellikle yapılan bir durum karşılaştırmalı mitolojidir. Bu noktada bir hakikat varsa bu hakikate birleştirmeli mitoloji ile gidilebilme ihtimalidir. Bu benzerlikler Odin’in Turkland’dan inancıyla birlikte geldiği yönünde karine oluşturuyor.

Yazımıza Odin kelimesinin etimolojisine değinerek son vereceğiz. Odin kelimesinin anlamlarından bir tanesi rage(öfke)dir ve diğer anlamını da yazının başında vermiştik. Çeşitli dillerde etimolojik çalışma yapılmış ama ortaya pek tatmin edici bir sonuç çıkmamıştır ki Türkçe yapılan açıklama biraz daha tatmin edicidir. En popüler Türkçe açıklama OD-İN “inen ateş”tir. Bunu açıklamanın yanında ise başka iddiamız olacak Odin kelimesiyle ilgili. Türkçede -i, -e, -in, hali dediğimiz ismin durumunu belirleyen son eklerin işlevi İngilizce, Fransızca gibi dillerde the, der, die, das, la, le gibi artıkellerle sağlanıyor. İsveççe, Norveççe ve Danca Avrupa dillerindeki gibi ön ekler değil son ekler ismi somutluyor.Artıkel kimi durumlarda kelimenin sonuna gelebiliyor İsveççe’de(en artıkeli mevcuttur ve Odin’e Oden denildiği de görülmüştür. ). OD-İN’deki in eki de bu şekilde olabilir ki asıl isim OD yani ateş olmuş olur. Son ek zaten özdeki kelimeyi pek değiştirmez.

Odin ile ilgili öğrendiğimiz bir bilgi ise kendisinin Zülkarneyn(as) yani Oğuz Kağan olduğudur. Bu bilgiye dayanarak Oğuz kelimesinin İngilizce Ox(Öküz) olduğunuda unutmadan Odin kelimesine bir önerme yapmamız mümkündür. Ön Türkçe de Ud kelimesi “öküz” demektir. Yukarıda yalın halde önerilen OD kelimesinin aslı UD kelimesi olabilir mi? Bu bilgi eşliğinde ODİN yerine UDİN olma ihtimalini de unutmamak gerektir.