Axis Mundi – 2

Axis Mundi birçok inançlarda/öğretilerde ortak öğelerden birisidir. Birçok dememizin sebebi farklı farklı kıtalarda da karşımıza çıkmasından dolayıdır. Bu yazımızda yerin göbeği/merkezi olarak ağacı inceleyeceğiz.

Mitolojilerde adı geçen hayat ağacı, merkezde bulunur ve yeri, göğü ve alt alemleri birbirine bağlar. Dünya Göğün Göbeği ile bu ağaç sayesinde irtibat halinde olup bu ağaç ile beslenir. Türkler Hayat Ağacı derken, İskandinav mitolojisinde Yggdrasil, Saksonlarda ise İrminsul ile isimlendirilmiştir Hayat Ağacı.

Altay, Yakut ve Uygur Türklerinin geleneklerine göre insanların yaşadığı yer, ölülerin göçtüğü yer-altı(öte alem) ve Kutsal Gök vardır. Bu üç alemin merkezlerinden geçerek onları birbirine bağlayan ve direk ya da kazıkla simgeleştirilen eksenin adıdır Axis Mundi.

Bu eksenin iki ucu Yerin Göbeği ve Göğün Göbeği olarak adlandırılır. Göğün Göbeği spritüel bir niteliğe sahip olmakla birlikte, bir yıldız olarak da kabul edilir.

Axis Mundi hakkında genel olarak şunlar söylenebilir;

*Dünya Göğe bu eksenle bağlıdır.

*Kimse yer altına inmeden göğe çıkamaz.

*Bu eksenin geçtiği üç alemin ortasındaki delikler bir tür geçit, kapıdırlar.

*Ölen kimseler de bu geçitten (yerin göbeğinden) geçerek öte aleme göçerler.

*Şamanlar, uçuş sırasında bir alemden diğerine geçerken bu açıklıktan yararlanırlar.

*Yerin Göbeği aynı zamanda yerin kapısıdır. Öte aleme giden Şamanlar Yerin deliğinden/ekseninden geçerek oraya giderler, tekrar buradan dönerler.

* Göğün göbeği bir yıldız olarak da betimlenir. Yakutlarda Demir Kazık yıldızı, Uygurlarda ise Altın Kazık yıldızı olarak bilinir. Bu kültür ve isimler Anadolu’ya da taşınmış ve Niğde’de Demir Kazık isminde bir dağ vardır.

*Göğe dünya bu yıldızla bağlıdır. Bu yıldız Yüksek Gök ile Yeri birleştiren bir kapıdır.

*Şamanın gölgeler diyarına ve Göğe uçuşu dünya dağına çıkışla başlar. Niğde’de olan dağın da böyle bir işlevi olabilir mi yahut olmuş mudur? Bu bizim için şu an bir soru işareti.

*Gök ile Yer arasındaki irtibatı sağlayan direk bir ağaçtır.

* Dünya Demir Kazık yıldızına bir ağaçla bağlıdır.

*Şamanlar bu yıldıza gidebilir, öteye geçemezler.

Asya şamanlığının bulunduğu bölgelerde Axis Mundi şamanın transa geçtiği çadırın direğiyle kimi bölgelerde ise köyün meydanına dikilen direkle temsil edilir ki bu gelenek Orta Asya’daki köylerde sürmektedir. Bu gelenek Kızılderililerde totem direği olarak karşımıza çıkar. Macar köylerinde de benzeri bir durum vardır. Bu saydığımız kültürlerde direğin tepesine genellikle kartal kondurulur. Altay köy direklerinde at kondurulur. Yggdrasil tasvirinde de kartal motifi ağacın üzerindedir. Ancak buna rağmen Türk şamanlığında direkle ilgili bir tapınmaya rastlanmaz ve direk Yer ile semavi alem arasındaki bağın temsilinden başka bir amaca hizmet etmez. Orta Asya’da bu direklere 7 veya 9 ağaç enlemesine çakılır ve göğün katları sembolize edilmiştir. Bu direk aynı zamanda şamanın bedenindeki omurga ile de betimlenmiştir. İnsan vücudu da Axis Mundi ile eş tutulmuştur. Axis Mundi Yerin göbeği iken Göğün göbeği ise göğün kalbi, merkezi gibi çeşitli adlarla adlandırılmıştır. Bu kavrama Altay, Yakut, Uygur, Başkurt, Kırgız, Çukçi, Tibet, Avrupa’da Fin, Estonya Afrika’da ise Dogon ve Bambara tradisyonlarında rastlanır. Göğün göbeğinin yıldızla simgelendiğinden bahsetmiştik. Asya şaman davullarındaki resimlerde bu yıldız üç çift yayın ortasında tasvir edilmiştir. Yay ve özellikle iki yay Sirius çift yıldızının da bilinen sembollerindendir. Örneğin Çin, Asur, Babil, Antik Mısır tradisyonlarında Sirius “yay ve ok yıldızı” olarak sembolize edilmiştir. Bahsettiğimiz göğün göbeğinin sembolü üç çift yay ve yıldızın çizimi aşağıdaki davulda simgelenmiştir.

Bu yıldızın Kutup yıldızı olduğuna dair söylemler de mevcuttur.